បច្ចេកទេសសម្រាប់ដាំដុះដំណាំពោត

បច្ចេកទេសសម្រាប់ដាំដុះដំណាំពោត រូបសាស្រ្តនៃដំណាំពោត       ក. លក្ខណៈទូទៅ ពោតជាដំណាំមួយដែលមានឈ្មោះវិទ្យាសាស្រ្តហៅថា Zea mays ស្ថិតនៅក្នុងគ្រួ សារ Poacea ។ ពោតជាប្រភេទ រុក្ខជាតិមួយដែលមានដើមឈរត្រង់ស្លូរទៅលើ ហើយ លទ្ធដែល អាចលូតលាស់បាន មាន កំពស់ទៅតាមប្រភេទនៃពូជរបស់ពោត នីមួយ ៗដំណាំពោត មិនមានការបែកគុម្ពទេ ប៉ុន្តែបើបែកគុម្ពនោះក៏បែកតិចតួចដែរ។ ចំពោះ ពោត មិនមាន ភាពធន់ទ្រាំទៅនិង អាកាស ធាតុហួតហែងដូច ដំណាំដទៃ ទៀតនោះទេ។ នៅក្នុង ប្រទេសកម្ពុជាយើង ដោយសារ តែពោត វាមាន ភាព ងាយស្រួលក្នុងការដាំដុះ។ព្រម ទាំងងាយស្រួល​ក្នុងការលក់​​ និងថែទាំ ​។​​ ដំណាំពោត អាចលូតលាស់បានល្អ នូវដី ដែល មានសំណើម ជម្រៅ យ៉ាងតិច ៣០ សង់ ទីម៉ែត្រ ពោត មានផ្កាញី និងផ្កាឈ្មោល នៅលើ ដើមតែមួយ ជា ទូទៅផ្កាឈ្មោលចេញមុន បន្ទាប់មកផ្កាញីចេញតាមក្រោយ ខ្យល់បក់ធា្លក់ផ្កាឈ្មោល មកលើ ផ្កាញី​​​វាក៏អាចបង្ក កំនើតបាន។ ពោតមានអាយុវែង ឬខ្លី អាស្រ័យទៅ តាមប្រភេទពូជ។ ពោតខ្លះមានអាយុពី 90 ថ្ងៃ 100-130ថ្ងៃ ។ ចំពោះពោតនៅ ប្រទេស កម្ពុជាយើង គឺមានអាយុត្រឹមតែ 85ថ្ងៃ 90-100ថ្ងៃ ប៉ុណ្ណោះ ។ ជាទូទៅ ជារុក្ខជាតិ មានដើមដងតែមួយគត់ គ្មានបែកមែក ឬ បែកគុម្ពទេ ។ ប៉ុន្តែក្នុងករណីខ្លះអាចបង្កើតបាន ដងដើមច្រើនដែរ ។កំពស់ដើមជាទូទៅពី 1,5 ម៉ែត្រ ទៅ 3 ម៉ែត្រ ។ នៅអាមេរិកខាងត្បូង គេប្រទះ ឃើញពូជពោតខ្លះកំពស់ដល់ 9 ម៉ែត្រ ។ ដើមវាមានថ្នាំងជាច្រើន នៅតាមថ្នាំង និមួយៗ មានដុះស្លឹក ដែលមានរាងទ្រវែងប្រហែល 1 ម៉ែត្រ ទទឹងប្រហែល 10 សង់ទី ម៉ែត្រ ហើយ គ្រាប់របស់វាស្ថិតនៅជាជួរតំរៀបគ្នា ជាជួរជុំវិញស្នូល បង្កើតបានជាផ្លែ ដែល មានទ្រវែង និងមានពណ៌ផ្សេងៗគ្នាអាស្រ័យទៅតាមពូជ ។      ខ. ប្រព័ន្ធឫសពោតជារុក្ខជាតិក្នុងគ្រួសារ poacea ឬ​ Gramincea ជាប្រភេទរុក្ខជាតិគ្មានឫសកែវ ពោលគឺមានតែឫសរយោងដែលមានលក្ខណៈជាសសៃឆ្មារៗ ហើយឫសអាចលូតលាស់ អាស្រ័យដោយលក្ខខ័ណ្ឌក្សេត្របរិស្ថាន​ និងអាកាសធាតុ ។ប្រព័ន្ធឫសនៃដំណាំ ពោត ចែកចេញជា 3 ប្រភេទៈ ឫសពន្លក ឫសរយាង និង​ឫសប្រយោង ៖ a. ឫសពន្លក ឫសនេះដុះចេញពីផ្នែករបស់គ្រាប់តែម្តង ពោលគឺដុះចេញពីផ្នែកដំបូងនៃ អំប្រ៊ីយ៉ុង ( មាន ប្រភពចេញពី រ៉ាឌីខល របស់គ្រាប់ ) ។ ឫសប្រភេទនេះ ចាប់ផ្តើមលូត លាស់ក្នុងរយៈ ពេលដំណុះ ។ មុខងាររបស់ឫសនេះ មានតួនាទីបន្ទាប់បន្សំក្នុងការស្រូប យកទឹក និងសារ ធាតុសរីរាង្គ ម្យ៉ាងទៀត គឺដើម្បីទ្រទ្រង់កូនរុក្ខជាតិកុំអោយដួលនៅ ពេលដែលដុះ ចេញ ដំបូង។គេសង្កេតឃើញឫសដំបូង ឬ​ ឫ​សពន្លកនេះ ងាប់ទៅវិញក្នុង កំឡុងពេល ដែលពោតមានឫសពី 6-8​ ។ b. ឫសរយាង ឫសរយាងជាឫសដែលចុះចេញពីថ្នាំងដំបូងនៃដងដើមដែលនៅក្រោមដី​។ ឫសនេះកើត ឡើងនៅក្នុងកំឡុងពេលដែលដំណាំពោតមានសន្លឹក 3-4 ។ នៅក្នុងដំណាក់ កាលលូត លាស់ខ្លាំង ឫសនៃថ្នាំងខាងលើដុះចាក់ផ្តេកទៅខាងតំរង​ទៅរកស្រទាប់ដីខាង លើ ហើយបន្ទាប់មកដុះចាក់ចូលទៅក្នុងដីវិញ ក្នុងចលនាការមួយឈរត្រង់ ។ ឫស ប្រភេទនេះ ដុះចាក់គ្រប់ទិសទីតាំងអស់នៅក្នុងដី ដែលមានជំរៅ 2 សង់ទីម៉ែត្រ ទៅ 3 សង់ទីម៉ែត្រ ដោយយោងទៅតាមសភាពដើម ។ ម្យ៉ាងទៀត មានឫសមួយចំនួនតូចអាច ចាក់ចូល ទៅក្នុងដីបាន 2 ម៉ែត្រ ឫសនេះអាចចាក់លាតសន្ធឹងតាមខ្សែដេកចំងា​យ 60 សង់ទី ម៉ែត្រ ហើយមានកូនទីស្រូកទឹក សារធាតុចិញ្ចឹម និងសម្រាប់ទ្រទ្រង់ដើម ដោយ សារវា មានលទ្ធភាពចាក់ចូលយ៉ាងជ្រៅទៅក្នុងស្រទាប់ដី ។ ម្យ៉ាងទៀត ឫសប្រភេទនេះ អាច ស្រូបយកអុកស៊ីសែន 60 ភាគរយ ពីខ្យល់ និងសំណើមបរិយាកាសផងដែរ ។ c. ឫសប្រយោង  ឫសនេះ អាចមើលឃើញ​ដុះចេញពីថ្នាំងនៃដងដើមរបស់ពោត ស្ថិតនៅ ស្រទាប់ផ្ទៃដី ពោលគឺថ្នាំងទី 2 រហូតដល់ថ្នាំងទី 4 ។​ ឫសទាំងនេះ​ ច្រើននៅ ផុតពីផ្ទៃដី ដែលយើង ចាំបាច់ត្រូវពូនគល់ ដើម្បីអោយវាមានលទ្ធភាពស្រូបយកទឹក និងសារធាតុ ចិញ្ចឹម ឬ សម្រាប់ទ្រទ្រង់ដើមផងដែរ ។ ប្រព័ន្ធឫសប្រយោងក៏ដូចជាប្រព័ន្ធឫសរយាងដែរ វាមានការដុះលូតលាស់ រហូត ដល់វគ្គ ដាក់ទឹកដោះ ។ រីឯសមត្ថភាពរបស់ឫសគ្មានការស្រូបយកសារធាតុចិញ្ចឹម ពីក្នុង ដី ត្រូវ បានបញ្ចប់ក្នុងដំណាក់កាលផ្លែទុំពេញលេញ ។ ជាមួយនឹងការលូតលាស់ នៃ ប្រព័ន្ធឫស វាមានទំនាក់ទំនងយ៉ាងជិតស្និតទៅនឹងទិន្នផលរបស់ពោត ពោលគឺ ប្រសិន បើប្រព័ន្ធ ឫសលូតលាស់ខ្លាំងចាក់ចូលទៅក្នុងស្រទាប់ដីនេះវាអាចបង្កលក្ខណៈងាយ ស្រួលដល់ ដំណាំពោតក្នុងការទប់ដើមក្នុងភាពរាំងស្ងួតក្នុងការស្រូបទឹក និងសារធាតុ ចិញ្ចឹមផ្សេងៗ ។         គ. ដងដើម      ដើមពោតជាធម្មតាមានកំពស់ប្រែប្រួល 2-5 ម៉ែត្រ ។ ចំពោះពូជខ្លះទៀតមាន កំពស់ ត្រឹមតែ 40-50 សង់ទីម៉ែត្រ ប៉ុណ្ណោះនៅតំបន់ខ្លះទៀត ដើមដងរបស់ពូជពោតខ្លះ អាចទៅ ដល់ 6 ម៉ែត្រ ។ លក្ខណៈកំពស់នេះអាស្រ័យទៅតាមលក្ខខ័ណ្ឌអាកាសធាតុ ដី និង ពូជ។ ជាទៅមានរាងមូលនៅគល់ និងផ្នែកខាងលើនៃដើមមានរាងពងក្រពើ ។ នៅ លើដងដើម រួមមានថ្នាំង​ និងចន្លោះថ្នាំងជាទូទៅអាចមានចំនួនជាមធ្យម 21 ប៉ុន្តែជួន កាលរយាង ទៅតាមលក្ខណៈពូជអាចប្រែប្រួលពី 8 – 38 ។         ជាទូទៅពោតជារុក្ខជាតិមួយដែលមិនបែកគុម្ព យើងសង្កេតឃើញវាមានដើម ទោលតែមួយគត់ តែករណីពិសេសអាចបែកគុម្ពដែលមានចំនួនពី 2-3 ដើម ។ នៅលើ ថ្នាំងផ្នែកខាងក្រោមនៃដើម 2-5 ថ្នាំង អាចមានដុះឫសរយាង និងឫសប្រយោង។ នៅលើ ថ្នាំងមានស្លឹក និងស្នៀត និងនៅក្នុងដើមពោតបំពេញដោយជាលិការទន់ស្ពោត និង សរសៃរឹងនៅព័ន្ធជុំវិញ ព្រមទាំងមានសរសៃស្រទាប់ខាងដើមនៅខាងក្រៅ ។         ឃ. ស្លឹកពោត        ស្លឹកដុះចេញពីថ្នាំង ហើយឆ្លាស់គ្នាមានរាងទ្រវែងស្រួចចុង នៅគែមស្លឹកមាន បន្លា ឬ រោមរឹងតូចឆ្មារ និងមានទ្រនុងនៅចំកណ្តាល តាមបណ្តោយស្លឹកហើយមាន សរសៃ វែងនៃស្លឹកតូចៗ ស្លឹកមានប្រវែងពី 30-150 សង់ទីម៉ែត្រ ។ ក្នុងមួយដើមមានស្លឹក ពី 8-38 ជាមធ្យមពី​ 12-18 ស្លឹក ។ វាប្រែប្រួលអាស្រ័យទៅតាមពូជ ចន្លោះគុម្ព និងកម្រិត បច្ចេក ទេសដាំដុះ ។         ស្លឹកមានតួនាទីសំខាន់ក្នុងការស្រូប កាបូនិច ដើម្បីធើ្វរស្មីសំយោគ ម្យ៉ាងទៀតក្នុង ផ្ទៃស្លឹកមានបន្សំសារធាតុជាច្រើនអាស្រ័យហេតុនេះ ហើយ យើងអាចសំគាល់ភាព លើស ឬ ខ្វះសារធាតុចិញ្ចឹម និងជម្ងឺផ្សេងៗ នៅលើរូបសណ្ឋានរបស់ស្លឹក ។ vស្លឹកចែកចេញជាបីផ្នេក ស្រទាប់ស្លឹកដែលផ្អោបនឹងដើម អណ្តាតស្លឹក តួស្លឹក និងទ្រនុង       ង. ផ្កាពោត      ពោតជារុក្ខជាតិដែលមានផ្កានៅលើដើមតែមួយ ប៉ុន្តែផ្កាញី និងផ្កាឈ្មោល ស្ថិត នៅទីតាំងផ្សេងពីគ្នា ។ ផ្កាឈ្មោលស្ថិតនៅខាងចុងដើម វាជាប្រភេទផ្កាកញ្ចុំដែលមាន មែកផ្កាតូចៗជាច្រើន ស្ថិតនៅព័ទ្ធជុំវិញអក្សផ្កា ។ កញ្ចុំនេះផ្ទុកទៅដោយផ្កាឈ្មោលជា ច្រើន ហើយផ្កាឈ្មោលនិមួយៗ ផ្ទុកថង់លំអង 3 គូរ ។ ផ្កាឈ្មោលចែកចេញជាបីផ្នែកសំខាន់ៗ ទងកេសឈ្មោល សំបក ថង់លំអង         ថង់លំអងផ្ទុកទៅលំអងឈ្មោលជាច្រើន ផ្កាឈ្មោលមានលក្ខណៈជាគូរ ហើយ ក្នុងមួយគូរមានបរិមាណផ្ការហូតទៅដល់ 200-250ផ្កា និងក្នុងនិមួយៗ មានលំអងផ្កា ប្រមាណ 1,200 លំអង ។ ក្នុងរយៈពេលចេញផ្កាថង់លំអងផ្កាត្រូវបានចេញមកក្រៅ​ត្របកផ្កា ហើយក្លែបលំអងរបើកធា្លក់សំយ៉ាកមកក្រោម ក្រោយអំពើនៃខ្យល់ និងសត្វ ល្អិតបានបញ្ចូលលំអងទៅផ្កាញី ។ ផ្កាញីស្ថិតនៅផ្នែកកណ្តាលដែលមានសំបកព័ទ្ធជុំ វិញ ហៅថា ស្នៀតពោត ។ គេសំគាល់ផ្កាញីដោយសក់ពោតដែលវាជាចំពង់ផ្កាញី ។         ផ្កាញីនីមួយៗ ចែកចេញជាពីរផ្នែកសំខាន់ៗ គឺអូវុល និងអេស្ទីល ។ សក់ពោត មានរាងឆ្មារៗ នៅក្នុងសក់នេះ មានអង្គធាតុរាវល្អិតម៉្យាងសម្រាប់ទប់ឃាត់លំអងផ្កា ឈ្មោល និងដឹកជញ្ជូនលំអងទៅរកក្រពេញបន្តពូជ ( អូវុល ) ដើម្បីបង្កើតគ្រាប់ ។ តាមការស្រាវជ្រាវសេនេទិចបានអោយដឹងថា 95 ភាគរយ បន្តពូជដោយបង្ក កំណើរ និង 5 ភាគរយ តាមស្វ័យបង្កកំនើត ។ ចំពោះប្រទេសកម្ពុជា ពោតភាគច្រើន ចាប់ផ្តើមចេញផ្កាកំឡុងពី 45-55 ថ្ងៃបន្ទាប់ពីថ្ងៃដាំ ។ ច. ផ្លែ និងគា្រប់ផ្លែពោតជាទូទៅស្ថិតនៅចំកណ្តាលដើម ដែលមានកំពស់ 70 សង់ទីម៉ែត្រ ពីដី ដែលមានចំនួនផ្លែពី 1-2​ផ្លែ។ ផ្លែគ្របដណ្តប់ទៅដោយត្របកជាច្រើនស្រទាប់ ។ ចំនួនជួរ នៃគ្រាប់ស្ថិតនៅក្នុងផ្លែមាន 8 ទៅ​ 12 ជួរ និងអាចច្រើនជាងនេះ ។ ក្នុងផ្លែនីមួយៗ មាន គ្រាប់ពី 300 ទៅ 1,000 គ្រាប់ តំរៀបជាជួរព័ទ្ធជុំវិញស្នូល ។ ផ្លែពោតមានប្រវែង 15 ទៅ 25 សង់ទីម៉ែត្រទំហំវាប្រែប្រួលពី 3 ទៅ 5 សង់ទីម៉ែត្រ ។ ចំណែកឯគ្រាប់មានពណ៌ ស ក្រហម ស្វាយ លឿងព្រលែត ។ ពណ៌ខុសគ្នាអាស្រ័យទៅតាមប្រភេទពូជនីមួយៗ ។ គ្រាប់រាងតូចសំប៉ែតចែកចេញជាបីផ្នែកៈ សំបកគ្រាប់ មានតួនាទីការពារគ្រាប់ សាច់ក្នុង ផ្ទុកទៅដោយអាមីដុង និងប្រូតេអ៊ី បណ្តូលគ្រាប់ ជាពន្លកខ្ចីផ្តល់កំណើតដល់ដើម និងឫស ។ សារធាតុដែលមាននៅក្នុងគ្រាប់ üប្រូតេអ៊ីន             ចំនួនៈ                 8% -10% üខ្លាញ់                   ចំនួនៈ                 3,4%-3,5% üអាមីដុង              ចំនួនៈ                 39%-74% üទឹក                      ចំនួនៈ                 10%-13% üរ៉ែ និងវីតាមីន      ចំនួនៈ       1,2%-1,5% ទ្រង់ទ្រាយនៃលក្ខណៈជីវសាស្រ្តរបស់ដំណាំពោត វដ្តជីវិតរបស់ដំណាំពោតដំណាក់កាលលូតលាស់របស់ដំណាំពោតចែកចេញជា 5 ដំណាក់កាល៖  ដំណាក់កាលដាំរហូតដល់ចេញពន្លក  ដំណាក់កាលចេញពន្លករហូតដល់ចេញផ្កា  ដំណាក់កាលចេញផ្ការហូតដល់បង្កើតផ្លែ  ដំណាក់កាលលូតលាស់ផ្លែ  ដំណាក់កាលទុំ ហើយការលូតលាស់ខ្លាំងឡើងដល់កម្រិតមុនវគ្គ ចាប់ផ្តើមបង្កើតកួរផ្កា ។ ក្នុងវគ្គ នេះចំពោះលក្ខខ័ណ្ឌសមស្របពោតអាចលូតបានប្រវែង 10-12 សង់ទីម៉ែត្រ ក្នុងមួយ យប់មួយថ្ងៃ ។  1. ដំណាក់កាលដាំរហូតដល់ចេញពន្លក   ក្នុងរយៈពេលនេះ យើងកំណត់យកចាប់តាំងពីរពេលដែលគ្រាប់ធ្លាក់ដល់ដី រហូតដល់ ពេលកូនពោតមានសន្លឹក 2 ។ ក្នុងរយៈពេលនៃការផ្តល់កំណើតពោតមួយថ្មី នេះ គឺអាស្រ័យទៅដោយជីជាតិដែលមានក្នុងគ្រាប់ និងជាពិសេសទឹកដែលមានក្នុងដី ព្រោះគ្រាប់ពោតត្រូវការស្រូបយកទឹកដើម្បីដុះពន្លក ។ ក្នុងនោះសំពោធរវាង Embryo និង Endosperm ខុសគ្នា ជាហេតុធ្វើអោយ Radical លេចចេញពីគ្រាប់ក្នុងរយៈពេល 2 ទៅ 3 ថ្ងៃ បន្ទាប់ពីដាំរួច បន្ទាប់មកក្លាយទៅ ជាឫសពន្លក ចំណែកឯ Plumule ក៏ក្លាយទៅជាស្លឹក ។ ក្នុងដំណាក់កាលនេះមានរយៈប្រ មាណពី 7 ទៅ 8 ថ្ងៃ ប៉ុណ្ណោះ ។               2.ដំណាក់កាលចេញពន្លករហូតដល់ចេញផ្កា   ក្រោយពីការចេញពន្លករវាងពី 12 ទៅ​14 ថ្ងៃក្រោយមក គេសង្កេតឃើញការ លូតលាស់របស់ពោតមានការយឺតយ៉ាវ ។ ហេតុដូច្នេះ ត្រូវជ្រោយដីអោយបានស្រឡះ ដើម្បីដកយកស្មៅចង្រៃចេញ បន្ទាប់មកប្រព័ន្ធឫសចាប់ផ្តើមលូតលាស់ ហើយការលូត លាស់កើនឡើងថេរ នៅពេលដែលពោតមានស្លឹក 3-4 ។ នៅក្នុងដំណាក់កាលនេះ ចែកចេញជា 2 ដំណាក់កាល៖  ពេលលូតលាស់ចំនួនថ្នាំងឫសស្លឹក ក្នុងពេលលូតលាស់ យើងចាប់គិតពីកូនពោតមានស្លឹក 2 ទៅ 7 ស្លឹក គឺ ប្រមា ណ 25 ថ្ងៃបន្ទាប់ពីដែលដុះចេញពន្លក ។ ក្នុងដំណាក់កាលនេះ គេសង្កេតឃើញដើម ពោតដុះចេញនូវចំនួនថ្នាំង និង ស្លឹកជាប់គ្នា ព្រោះពេល នោះពោតនៅទាបនៅឡើយ ។ ពេលលូតលាស់ដើម និង ត្រៀមចេញផ្កា ក្នុងខណៈនេះគេសង្កេតឃើញលូតលាស់យ៉ាងខ្លាំង ដោយសារការលូតលាស់ ប្រវែងនៃចន្លោះថ្នាំងនិមួយៗ ហើយដងដើមរីកទំហំប្រវែងស្លឹកទាំងទ្បាយលូតលាស់ ទំហំទូលាយដែ ម៉្យាងទៀត គេសង្កេតឃើញស្លឹកទី 2 និងទី 3 ចាប់ផ្តើមត្រៀមងាប់ និង ស្លឹកខាងលើក្តោបដោយសារវាមានបំរុងចេញផ្កា ។ រយៈពេលលូតលាស់ដងដើម នឹង ត្រៀមចេញផ្កានេះរយៈពេលពី 30 ថ្ងៃ ទៅ 35 ថ្ងៃ ។          3.ដំណាក់កាលចេញផ្ការហូតដល់បង្កើតផ្លែនេះជាដំណាក់កាលរីកចំរើននៃផ្កាឈ្មោល និងផ្កាញី ស្នៀតពោត ការបង្ក កំនើត ចាប់ផ្តើមមានឡើងនៅពេលពោតមានអាយុពី​ 45 ថ្ងៃទៅ 75 ថ្ងៃ ចំពោះការប្រែ ប្រួលនេះ គឺវាអាស្រ័យទៅតាមពូជលក្ខខ័ណ្ឌអាកាសធាតុ និងដី ។ ការលូតលាស់នៃសក់ ពោត និងការបែកលំអងយូរ ឬ អាស្រ័យទៅដោយជីជាតិដី បើដីមានជីជាតិតិច និង ខ្វះទឹកខ្លាំងក្នុងរយៈពេលសក់ពោតនៃផ្កាញីចេញនោះ ការបែកលំអងរបស់ផ្កាឈ្មោល អាចពន្យាពេលរហូតទៅដល់ 15 ថ្ងៃ ។ ផ្ទុយទៅវិញ ក្រោយលក្ខខ័ណ្ឌអំណោយផលល្អ ដីមានជីជាតិគ្រប់គ្រាន់ គ្មានភ្លៀង ឬ ខ្យល់ខ្លាំង ផ្កាញី និងផ្កាឈ្មោលអាចបង្កាត់គ្នាបាន ភា្លម ៗ នៅថ្ងៃដំបូងដែលផ្កាពោតចេញទូទាំងចំការ ក្នុងរយៈពេល 3 ថ្ងៃ ។ ក្នុងដំណាក់ កាលនេះ សីតុណ្ហភាព និង សំណើមមានសារៈសំខាន់ណាស់ បើសិនពេលនេះ មាន បរិស្ថានមិន សូវល្អ អាចអោយខូចលំអងឈ្មោល និងបណ្តាលអោយទិន្នផលថយចុះ ។         4.ដំណាក់កាលលូតលាស់ផ្លែក្រោយពីបង្កាត់ហើយ គេសង្កេតឃើញស្នៀតពោតមានការលូតលាស់យ៉ាង រហ័សទាំង ទំហំ និងទ្រវែង ។ ក្នុងពេលអូវុលចាប់ផ្តើមរីកចំរើន ហើយបង្កើតប្រូតេអ៊ីន ស្ករ​ ។ រយៈពេលលូតលាស់ផ្លែនេះ មានពី 50 ទៅ 55 ថ្ងៃ បន្ទាប់ពីផ្កាឈ្មោល និងផ្កាញី បង្កាត់ចូលគ្នាហើយ ។ ការលូតលាស់ចែកចេញជា 4 វគ្គ : វគ្គកំណរកំណើតគ្រាប់ វគ្គដាក់ទឹកដោះ វគ្គ ដាក់ម្សៅ និងវគ្គគ្រាប់ឡើងរឹង ។  វគ្គកំណរកំណើតគ្រាប់ ដំណាក់កាលនេះចាប់ផ្តើម ធើ្វការបង្កាត់ ហើយយើងពិនិត្យឃើញថា ផ្នែកខាង គល់នៃសក់ពោតឡើងស្វិត។ ចំណែកឯអូវុលគ្រាប់ពោត ក៏រីកធំ ធាត់បន្តិចម្តង ។  វគ្គដាក់គ្រាប់ទឹកដោះ ក្នុងដំណាក់កាលនេះ ទំហំគ្រាប់មិនអាចរីកធំធាត់បានទៀតទេ ដោយសារវា បង្កើនភាពខាប់នៅក្នុងគ្រាប់ដែលល្អ យើងមើលឃើញ មានពណ៌លឿងខ្ចី ហើយគ្រាប់ មានសភាពជាទឹកដោះ ដែលមានជាតិទឹកខ្ពស់គឺ 70 ភាគរយ ។ វគ្គដាក់គ្រាប់ ឬ ម្សៅ គ្រាប់មានពណ៌លឿង បរិមាណទឹកក្នុងគ្រាប់ថយចុះនៅតែ 50 ភាគរយ ទៅ 60 ភាគរយ ។  វគ្គគ្រាប់ឡើងរឹង គ្រាប់ខិតទៅរកភាពរឹងផ្នែកកណ្តាលនៃគ្រាប់មានស្នាមឆ្នូតរួមមានគំនូសនៅ ក្នុងនោះ ខណៈនេះគ្រាប់មានសំណើមពី 40 ភាគរយ ទៅ 50 ភាគរយ ។ ហើយ​រូប​រាង​របស់គ្រាប់មានសភាពពេញលេញទៅតាមប្រភេទគ្រាប់ពោត ធេ្មញសេះ ឫ ពោតរឹង ឫ ពោតដំណើប ។          5. ដំណាក់កាលទុំដើមចាប់ផ្តើមប្រែពណ៌ទៅជាពណ៌លឿង ស្លឹកចាប់ផ្តើមក្រៀមស្ងួត គ្រាប់វារឹង ហើយភ្លឺរលោង និងស្ងួត ហើយសំណើមក្នុងគ្រាប់មានត្រឹមតែ 20 ភាគរយ ប៉ុណ្ណោះ។ បើគិតតាំងពីថ្ងៃដាំរហូតដល់ទុំមានរយៈពេលពី 90 ទៅ 130 ថ្ងៃ ។ តាមរយៈពេលនៃការលូតលាស់របស់ដំណាំពោត គេចែកជាក្រុមដូចតទៅ៖  ពូជស្រាលបំផុតមានរយៈពេល   2.5 ទៅ 3 ខែ មានចំនួនស្លឹក ពី ​11-12 ពូជស្រា

ការធ្វើជីធម្មជាតិពីកាកសំណល់របស់សត្វពាហនៈ

ការធ្វើជីធម្មជាតិពីកាកសំណល់របស់សត្វពាហនៈ

 វិធីសាស្រ្តធម្មតាក្នុងការប្រើប្រាស់កាកសំណល់របស់សត្វ
ពាហនៈបានបង្ហាញអោយឃើញថាមានការបាត់បង់យ៉ាងច្រើន
នូវជីវជាតិដែលមាន
 - របស់សត្វ​ដូចជា ទឹកនោមសត្វ លាមកសត្វ ។ ការប្រើប្រាស់សាធាតុ
ផ្សេងៗសម្រាប់ សត្វពាហនៈដេកកាត់បន្ថយការបាត់បង់នូវសារធាតុទាំងនោះ ។
១ របៀបអនុវត្តន៍
 - ប្រមូលរុក្ខជាតិស្ងួតមកកាប់ចិញ្រ្ចំជាកំណាត់តូចៗ វត្ថុធាតុទាំងនោះរួមមានៈ ស្មៅ
ចំបើង រុក្ខជាតិ សម្រាប់កា្រលអោយសត្វដេកពីលើ ព្រោះសារធាតុទាំងនោះស្រូប យកទឹកនោមសត្វ​ហើយលើសពីនេះទៀត វាបន្ថែមគុណភាពដល់ជីកំប៉ុស្ត ទៀតផង។
 - ចំពោះកំរាលដែលយើតក្រាលអោយសត្វដេកមានកំរាស់ប្រហែល ១២​ទៅ ១៣ សង់ទីម៉ែត្រ សម្រាប់សត្វដេកពីលើ ដើម្បីអោយវត្ថុធាតុទាំងនោះស្រូបយកទឹក នោមរបស់សត្វ និងលាមកសត្វជ្រាបចូលក្នុងកំរាល ហើយស្អែកឡើង យើងអាច ប្រមូលកាកសំណល់ទាំងនោះ ទៅដាក់ក្នុងរោងជីកំប៉ុស្ត៍បានហើយ ។
 - យើងអនុវត្តបែបនេះ ជារៀងរាល់ថ្ងៃ រហូតដល់តែពេញរោងជីកំប៉ុស្ត៍របស់យើង។
 - ចំណែកកំរាលក៏សើមជោគដោយទឹកនោមសត្វ និងលាមកសត្វយកទៅដាក់ក្នុង
គំនរជី ក្នុងរយៈពេលជាមួយខែកន្លះ ឬតិចជាងនេះ យើងអាចប្រើប្រាស់បាន។
២ ចំពោះបរិមាណសត្វផ្តល់លាមក
 - សត្វពាហនៈដែលមានទំងន់ 150 គីឡូក្រាម អាចផ្តល់លាមក 2.20​តោន ក្នុងរយៈពេល 6 ខែ 10 ថ្ងៃ ។ ចំពោះលាមកគោក្របី ជាមធ្យមក្នុងមួយថ្ងៃ ស្មើនឹង 7,5 ភាគរយនៃទំងន់របស់វា។ - ការគ្រប់គ្រងជីលាមកសត្វពាហនៈបានល្អ អាចផ្តល់ជាតិអាសូតដល់ដី 70ភាគ រយ ផូស្វ័រ75 ភាគរយ និងជាតិប៉ូតាស្យូម 80 ភាគរយនៃជីជាតិដែលមានក្នង លាមកសត្វ។
 - ក្នុងទឹកនោមសត្វមានជាតិអាសូត 2 ភាគ(2/3N) និង (4/5 kg) នៃជាតិក្លរ។  - ទឹកនោមមានមុខងារសំខាន់ក្នុងការធ្វើអោយកាកសំណល់រលួយ។


 ឯកសារយោង  សាកលវិទ្យាល័យ ជា ស៊ីម កំចាយមារ 2006

ជម្ងឺបង្កលើដំណាំបន្លែ

ជម្ងឺបង្កលើដំណាំបន្លែ

១ ​ជម្ងឺលើដំណាំត្រសក់ និងដំណាំននោង
ជម្ងឺផ្សិតដែលកើតនៅលើដំណាំត្រសក់មានឈ្មោះថា Bouny mildea វាចាប់ផ្តើមកើតឡើងមានស្នាមដំបៅរាងជ្រុង ៗ
ក្រោយមក វាចាប់ផ្តើមងាប់កោសិកា​(អេនូក្រូទិច)។ នៅលើផ្ទៃខាង ក្រោម ស្លឹកយើងសង្កេតឃើញមានស្ព័រ។ ជម្ងឺនេះច្រើនកើតនៅរដូវ វស្សា និងរដូវប្រាំង)។

២ ជម្ងឺលើដំណាំឪឡឹក
ជម្ងឺនេះបង្កឡើងដោយផ្សិតឈ្មោះ Anthra uore ជាទូទៅវាចាប់ ផ្តើមមានពណ៌លឿង ហើយចាប់ផ្តើមរាលដាលដោយ ស្ព័រ ក្រោយ មកស្នាមនេះ កាន់តែរីកធំ ធ្វើអោយស្លឹកធ្លុះ ហើយមាននៅលើដើម ស្លឹក ជាពិសេសនៅលើផ្លែជិតទុំ (មានកើតនៅរដូវវស្សា និងរដូវ ប្រាំង) ហើយកើតឡើងដោយសារការស្រោចទឹកធ្វើអោយស្ព័របែកភាយ។

៣ ជម្ងឺរលួយគល់ជម្ងឺនេះច្រើនកើតនៅពេលជិតប្រមូលផល ហើយបង្កឡើងដោយបាក់តេរី វាអាចចូលទៅ បំផ្លាញលើដំណាំស្ពៃ​បានតាមស្នាមបំផ្លាញរបស់ពពួកសត្វល្អិត វាអាចកើតនៅរដូវប្រាំង និងរដូវវស្សា ការកើតនេះអាចបណ្តាលពីការស្រោចទឹក ពិសេសនៅរដូវវស្សាច្រើនកើត ជម្ងឺនេះខ្លាំង។

វិធានការ

• បន្ថយការស្រោចទឹក
• បន្ថយការខ្ទាតទឹកពីដី
• បន្តយកាធ្វើអោយរបួស ឬ​ដំបៅដោយសារសត្វល្អិត​មេកានិច

ការដាំដើមខ្លឹមច័ន្ទ

ការដាំដើមខ្លឹមច័ន្ទ

      ជាប្រភេទរុក្ខជាតិព្រៃ ត្រូវការជាតិអាសូតនិងផូស័្វរច្រើន ឯប៉ូតាស្យូមវិញមិនចាំបាច់មានក៏បានដើមរុក្ខជាតិនេះ ចូលចិត្ត ដុះប្រដេញជាមួយរុក្ខជាតិផ្សេងៗ ។

• ពេលនៅតូចត្រូវការម្លប់ជាង ៦០ %
• ពេលមានអាយុពី ២ ឆ្នាំឡើងទៅត្រូវការម្លប់ ៣០ %
• ចាប់ពីរឆ្នាំទី៣ វាមានកំលាំងគ្រប់គ្រាន់ដើម្បីរីកលូតលាស់
• ជាប្រភេទរុក្ខជាតិបៃតងក្រម៉ៅ
• ការដាំដើមខ្លឹមច័ន្ទកំរមានសត្វល្អិតបំផ្លាញណាស់ តែបើមានសត្វល្អិតបំផ្លាញ ដើមវិញនោះ គឺជាពេលដែលយើងបានទទួលផល(ពេលដើមខ្លឹមច័ន្ទមានជម្ងឺ ជាពេលដែលខ្លឹមច័ន្ទផ្តល់ផលអោយយើង)។
• ការដាំដើមខ្លឹមច័ន្ទយើងត្រូវធ្វើអោយដើមខ្លឹមច័ន្ទមានជម្ងឺទើបឆាប់មានខ្លឹម ដូចជា ធ្វើអោយមានស្រមោចចោះចូលទៅក្នុងដើមទើបឆាប់មានខ្លឹម។
• ផ្សិតសៗ រោលដើមក៏ធ្វើអោយដើមខ្លឹមច័ន្ទកើតបានជាខ្លឹមបានដែរ ព្រោះផ្សិតនេះ ត្រូវការចូលស៊ីទៅក្នុងដើមខ្លឹមច័ន្ទដែរ។
• ខ្លឹមច័ន្ទមានពីរប្រភេទ គឺដើមខ្លឹមច័ន្ទញី និងដើមខ្លឹមច័ន្ទឈ្មោល។
• លក្ខណៈនៃដើមខ្លឹមច័ន្ទញី មានស្លឹកស្រួចវែងអង្កាញ់ ការផ្តល់ខ្លឹមយូរជាងដើមខ្លឹម ច័ន្ទឈ្មោល ដាំរយៈពេល ៧ ឆ្នាំទើបអាចប្រមូលបាន។
•  ឯដើមខ្លឹមច័ន្ទឈ្មោលវិញមានស្លឹកប៉ោងមូលចាំងថ្ងៃរលើប ឆាប់មានខ្លឹមជាងដើម ខ្លឹមច័ន្ទញី ដាំរយៈពេល ៧ ឆ្នាំទើបអាចបង្កើតផលបាន។

បើតាមលក្ខណៈធម្មជាតិនៃរុក្ខជាតិខ្លឹមច័ន្ទនេះវិញ ត្រូវមានរយៈពេលពី ១០ ទៅ ១៥ ឆ្នាំ ទើបអាចកើតខ្លឹមបាន។ តែបច្ចុប្បន្ននេះ ដោយមានការស្រាវជា្រវបច្ចេកទេសថ្មី ពេលដើម ខ្លឹមច័ន្ទមានអាយុ ៦ ឆ្នាំឡើងទៅយើងអាចបង្កើតខ្លឹមបាន។   ការជ្រើសរើសទីតាំងសម្រាប់ដាំ

• ដីត្រូវមានលំដាប់ PH 5.5 ទៅ 7
• ត្រូវការជាតិអាសូត N ចាប់ពី 5 ទៅ 8 %
• ត្រូវការជាតិផូស្វ័រ P ចាប់ពី 5 % ឡើងទៅ​
• ចំពោះជាតិប៉ូតាស្យូម មិនចាំបាច់មានក៏បានដែរ
  សណ្ឋានដីសម្រាប់ដាំ
• ជាដីទួលមិនលិចទឹក (បើលិចទឹកមិនអោយលើស ២ ថ្ងៃទេ)។
• ដីព្រៃក្បែរជើងភ្នំក្រោមម្លប់ឈើ
• ដីក្នុងចំការដាំចន្លោះដំណាំហូបផ្លែ ( ស្វាយ ល្មុត ដូង )
• ដីក្រហម ដីខ្មៅ ដីស និងដីល្បាយខ្សាច់ហើយមានលក្ខណៈជា       ដីជំរាលទេរជាការប្រសើរ
  
  វិធីសាស្រ្តក្នុងការដាំដើមខ្លឹមច័ន្ទ
• ជីករណ្តៅទំហំ ៤ តឹក ៤ ជ្រុង និងជំរៅ ១ តឹកកន្លះ ហើយចន្លោះពីរណ្តៅ ១ ទៅ ១ ទៀត ចំងាយ ២ ម៉ែត្រកន្លះ ក្នុងមួយហិចតាអាចដាំបានចំនួន ១៥០០ ទៅ ១៦០០ដើម។
• រោយជីអង្កាមដុតមួយរណ្តៅ ១ គីឡូក្រាម លាយជាមួយកំទេចកំទីរុក្ខជាតិ (គួរតែ យកស្លឹកទន្រ្ទាំងខែត្រជាការល្អ ព្រោះរុក្ខជាតិប្រភេទនេះសំបូរអាសូតច្រើនណាស់)។​​​​​
• ស្រោច អ៊ី អិច អិម បំបែក បូកនិង អរម៉ូន និងបំប៉នដើម អោយបានចំនួនទឹកពេញ រណ្តៅដោយខ្នាតស្មើៗគ្នា។
• ផ្សំបាន ១ លីត្រលាយទឹក ៥០០ លីត្រ (ស្រោចអោយជោគពេញរណ្តៅតែម្តង)។
• លប់ដីអោយបានកំរាស់១​សង់ទីម៉ែត្រ
• ទុកចោលរយៈពេល ៣ ទៅ ៥ ថ្ងៃ ដើម្បីអោយ អ៊ី អិច អិម ធ្វើដំណើរការ។
• យកកូនខ្លឹមច័ន្ទមកដាំក្នុងរណ្តៅ លប់ដីអោយប្របមាត់រណ្តៅ
• គ្របស្មៅ ឬចំបើងលើគល់ ដើម្បីរក្សាសំនើម (ខ្លឹមច័ន្ទត្រូវការសំនើម ៥០ % ទើប ការលូតលាស់លឿន) ។
• ក្នុងរយៈពេល​១ អាទិត្យស្រោចជីបំប៉នដើម ១​ដង (សូមអានការណែនាំពីការ ប្រើប្រាស់បច្ចេកទេស អ៊ី អិច អិម ) ដោយកំណត់យកខ្នាត ១ លីត្រ​ជីបំប៉នលាយ ទឹក ៥០០ លីត្រ (ទឹកស្អាត១ លីត្រលាយជីបំប៉ន ២ សេសេ)។
• ពេលរុក្ខជាតិបានកំពស់ ១៥០ សង់ទីម៉ែត្រ ទៅ ២០០ សង់ទីម៉ែត្រ ត្រូវពន្លះមែកតូច ៗ ចេញអោយអស់ ទុកតែដើមឡើងត្រង់ទៅលើប៉ុណ្ណោះ។


ប្រភេទខ្លឹមច័ន្ទ

• ខ្លឹមពណ៌ខ្មៅ ជាខ្លឹមល្អជាងគេ ( ១ គីឡូក្រាម មានតម្លៃថ្លៃ)។
• ខ្លឹមពណ៌ក្រហមព្រឿង
• ខ្លឹមពណ៌លឿងអន់ជាងគេ

អត្ថប្រយោជន៍របស់ខ្លឹមច័ន្ទ   សម្រាប់ធ្វើមេទឹកអប់ និងថ្នាំពេទ្យ ជាលេលាបស្បែក ជាថ្នាំពេទ្យអាចព្យាបាល ជម្ងឺដូចជា តក់ស្លុត ក្អកមាន់ ឆាប់ហត់ ពង្រឹងប្រព័ន្ធសរីរាង្គមនុស្ស រមាស់ស្បែកស្ងួត គិតច្រើន នោមទាស់ សំបូរទឹកក្នុង ខ្លួន ហើមពោះ និងជម្ងឺផ្សេងៗទៀត។

           ឯកសារយោង
           សៀវភៅការណែនាំពីបច្ចេកទេស អ៊ី អិច អិម
          ថ្ងៃទី 01 ខែ មិនា ឆ្នាំ 2007